Prowadzący:
Zespół oraz Współpracownicy Laboratorium Humanistyki Współczesnej: dr Jacek Małczyński (koordynator), mgr Aleksandra Kil, dr Dawid Junke, dr Rafał Nahirny, mgr Joanna Sieracka, prof. Renata Tańczuk, prof. Dorota Wolska, dr Magdalena Zamorska
Opis zajęć:
Antropocen to nazwa nowej epoki geologicznej w dziejach Ziemi charakteryzującej się intensywną działalnością człowieka. Termin ten został zaproponowany w 2000 roku przez Paula Crutzena, chemika i badacza atmosfery, na określenie ostatnich dwustu lat w dziejach naszej planety związany z industrializacją, urbanizacją i wysoką emisją gazów cieplarnianych do atmosfery. Od tego czasu toczy się żywa dyskusja na temat roli, jaką człowiek odgrywa w obserwowanych zmianach klimatu. Jej zasięg świadczy o tym, że nazwanie nowej epoki mianem antropocenu nie jest tylko kwestią naukową. Termin ten zyskał szybko popularność również wśród artystów i humanistów.
W trakcie zajęć chcemy bliżej przyjrzeć się tej problematyce i potraktować antropocen przede wszystkim jako fenomen kulturowy, budzący rozmaite kontrowersje, wywołujący zbiorowe emocje i afekty, poruszający wyobraźnię humanistów i artystów. Na kolejnych spotkaniach będziemy zastanawiać się m.in. nad tym, jak definiowany jest antropocen; w jaki sposób datuje się jego początki; czy antropocen można zobaczyć i usłyszeć; w jaki sposób przedstawia się zmiany klimatu w sztuce (film, performans); jak uprawiać geologię mediów; czy jesteśmy w stanie odczuwać jeszcze wzniosłość wobec natury; oraz czy grożą nam wojny klimatyczne.
Plan zajęć na semestr zimowy:
10.10: Czym jest antropocen? (dr J. Małczyński)
J. Bennett, Życie w antropocenie, przeł. J. Bednarek, w: Ekologie, red. A. Jach, P. Juskowiak. A. Kowalczyk, Łódź 2014, s.189-199.
A. Gałuszka, Procesy geologiczne a działalność człowieka – początek nowej epoki?, wykład w ramach konferencji „Człowiek antropocenu” (Wrocław, 15.10.2016),
19.10: Performing the 21st Century (wykład prof. Richarda Schechnera)
24.10: Od „matki Ziemi” do Gai, czyli czy istnieje jedna przyroda? (dr J. Małczyński)
P. Macnaghten, J. Urry, Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie, przeł. B. Baran, Warszawa 2005, s. 9-49.
07.11: Początki nowoczesnego kosmopolis (prof. D. Wolska)
S. Toulmin, Kosmpolis. Ukryty projekt nowoczesności, przeł. T. Zarębski, Wrocław 2005.
B. Latour, How to Sort out the Many Ambiguities of the Concept of Anthropocene,
14.11: Klimat historii, czyli czy grozi nam globalna katastrofa? (dr J. Małczyński)
D. Chakrabarty, Klimat historii. Cztery tezy, przeł. M. Szcześniak, „Teksty Drugie” 2014, nr 5, s. 168-199.
21.11 – 28.11 – 05.12: Jak zobaczyć (i usłyszeć) antropocen? (prof. R. Tańczuk)
N. Mirzoeff, Jak zobaczyć świat, przeł. Ł. Zaremba, Kraków-Warszawa 2016, s. 220-261.
R. Murray Schafer, Muzyka środowiska, przeł. D. Gwizdalenka, „Res Facta” 1982, nr 9.
B. Krause, Człowiek w orkiestrze świata. W poszukiwaniu źródeł muzyki, przeł. K. Kijowska, M. Bogdańska, „Glissando” 2015, nr 26, s. 47.
A. Nacher, „Drzewa mówią” – w stronę biomediów, w: Bio-techno-logiczny. Bio art oraz sztuka technonaukowa świat w czasach posthumanizmu i transhumanizmu, red. P. Zawojski, Szczecin 2015, s. 144-165.
Materiał dźwiękowy:
„Wild Sanctuary”
David Dunn, The Sound of Light in Trees: The Acoustic Ecology of Pinyon Pines
12.12 – 19.12: Jak zobaczyć antropocen? cd. (dr J. Małczyński)
Goście: dr Maria Morawiecka oraz Dagmara Domagała (Centrum Sztuki WRO)
B. Bender, Odrzucając Zachodnie Spojrzenie: kreślenie map światów alternatywnych, przeł. M. Gimbut, w: Krajobrazy. Antologia tekstów, red. B. Frydryczak, D. Angutek, s. 261-276.
M. Morawiecka, Między kompasem a kosmologią: mapa jako obraz świata, „Prace Kulturoznawcze” 2015, t. XVII („Przewodniki w kulturze” red. K. Łukasiewicz, I. Topp), s. 27-35.
Materiał wizualny:
Hajime Narukawa, Autograph
09.01 – 16.01: Jak zobaczyć antropocen? cd. (dr D. Junke)
Materiał filmowy:
Evan wszechmogący (Evan Almighty) reż. Tom Shadyac, USA 2007.
Zdarzenie (The Happening), reż. M. Night Shyamalan, USA 2008.
Snowpiercer: Arka przyszłości (Snowpiercer), reż. Bong Joon-hoo, USA 2013.
23.01-30.01: Prezentacje prac studentów (wszyscy prowadzący)
Plan zajęć na semestr letni:
20.02 – 27.02: Niepewność antropocenu (dr Magdalena Zamorska)
20.02: Czyja epoka? Endosymbioza, symbionty, holobionty…
L. Margulis, Symbiotyczna planeta, przeł. M. Ryszkiewicz, Warszawa 2000, s, 53-62 (fragment rozdz. Tożsamość przez inkorporację)
L. Sanders, Microbes can play games with the mind, ScienceNews” 2016, vol. 189, no. 7, April, p. 23 [przekład: Kto pogrywa Twoim unysłem?, https://mikrobiom.wordpress.com/2016/05/19/kto-pogrywa-twoim-umyslem/]
27.02: Czego epoka? Plantacjocen, kapitalocen, karbocen…
M. Sugiera, Imiona Gai. Myśląc o końcu antropocenu, „Prace Kulturoznawcze” 2018, nr 1-2 (Klimat kultury, red. A. Kil, J. Małczyński) [w druku].
06.03: Ekofeminizm jako krytyka społeczna (mgr Joanna Sieracka)
E. Charkiewicz, Feministyczna krytyka dyskursu klimatycznego. Od biopolityki do nekropolityki?, „Recykling Idei” 2013, nr 15, http://recyklingidei.pl/charkiewicz-feministyczna-krytyka-dyskursu-klimatycznego.
S. Frederici, Feminizm i polityka dóbr wspólnych w erze akumulacji pierwotnej, przeł. M. Marszałek, Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego 2013, http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/federici_feminizm_i_polityka_dobr_wspolnych.pdf.
13.03: Stawanie-się-ziemią jako postantropocentryczna i posthumanistyczna etyka trwałości (mgr Joanna Sieracka)
R. Braidotti, Po człowieku, przeł. J. Bednarek, Warszawa 2014, s. 130–149, 172–185, 195–211.
20.03 – 27.03: Architektura antropocenu (dr Rafał Nahirny)
Architecture in the Anthropocene, red. E. Turpin, Ann Arbor, Michigan, 2013
http://www.openhumanitiespress.org/books/titles/architecture-in-the-anthropocene/
P. Virilio, Bunker Archeology, przeł. G. Collins, New York 1994.
10.04: Geologia mediów (mgr Aleksandra Kil, dr Jacek Małczyński)
J. Parikka, Architektonika powietrza. Ekologia mediów a zanieczyszczenie powietrza w inteligentnych miastach, przeł. M. Chaberski, „Didaskalia” 2016, nr 136 (grudzień).
J. Parikka, Antroobscena, przeł. K. Dix, „Prace Kulturoznawcze” 2018, nr 1-2 (Klimat kultury, red. A. Kil, J. Małczyński) [w druku].
Materiały wizualne:
P. Hugo, Permanent Error, Prestel Art, 2011 (projekt fotograficzny)
Molleindustria, Phone Story (gra): http://www.phonestory.org/
Martin Bricelj Baraga, Cyjanometr: http://cyanometer.net/
17.04: Warsztaty w Laboratorium WIOŚ we Wrocławiu
(mgr Aleksandra Kil, dr Jacek Małczyński)
G. Harman, Książe sieci. Bruno Latour i metafizyka, przeł. G. Czemiel, M. Rychter, Warszawa 2016, s. 118-129 (Krążąca referencja).
24.04: Polityka natury (dr Jacek Małczyński)
B. Latour,Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, przeł. A. Czarnacka, Warszawa 2009, s. 27-82.
Materiały wizualne:
Amy Balkin, Public Smog, http://www.inmg.org/archive/balkin/publicsmog/
A. Balkin, Public smog, w: Art in the Anhropocene. Encounters Among Aesthetics, Politics, Environments and Epistemologies, red. H. Davis, E. Turpin, London 2015, s. 341-346.
08.05 – 15.05: Ekobójstwo i wojny klimatyczne (dr Jacek Małczyński)
A.W. Crosby, Imperializm ekologiczny, przeł. M. Kowalczyk, Warszawa 1999.
M. Davis, Wiktoriańskie ludobójstwo i korzenie Trzeciego Świata, przeł. M. Turowski, „Lewą Nogą” 2005 nr 17.
T. Snyder, Czarna ziemia. Holocaust jako ostrzeżenie, przeł. B. Pietrzyk, Kraków 2015.
H. Welzer, Wojny klimatyczne. Za co będziemy zabijać w XXI wieku?, przeł. M. Sutowski, Warszawa 2010.
Materiały wizualne:
Enviromental Justice Atlas: http://ejatlas.org/featured/ecocide
Deadly Environment, Paulo Tavares: http://terremoto.mx/article/pedronevesmarques/
22.05 – 29.05: Wzniosłość nad- i podksiężycowa (prof. Dorota Wolska)
I. Kant, Krytyka władzy sądzenia, Dzieła zebrane, t. IV, przeł. M. Żelazny, Toruń 2014, tu: Księga Druga. Analityka wzniosłości s. 116-141.
J. Woźniakowski, Góry niewzruszone. O różnych wyobrażeniach przyrody w dziejach nowożytnej kultury europejskiej, Kraków1995.
B. Latour, Czekając na Gaję. Komponowanie wspólnego świata poprzez sztukę i politykę, przeł. A. Kowalczyk, w: Ekologie, red. A. Jach, P. Juskowiak. A. Kowalczyk, Łódź 2014, s. 157-174.
J. Żylińska, Czy mamy bać się końca świata? Afekt, geologia i posthumanizm jako wyznaczniki nowego horyzontu w humanistyce, przeł. P. Poniatowska, w: Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, red. R. Nycz, A. Łebkowska, A. Dauksza, Warszawa 2015, s. 49-69.
05.06 – 12.06: Prezentacje, podsumowanie zajęć